آبوهواشناسی
سؤالات امسال آب‌وهوا تغییر چندانی نسبت به سالهای گذشته نداشته و بیشتر سؤالات از کتاب مبانی آبوهواشناسی دکتر علیجانی مطرح شده است. بیشتر سؤالات مربوط به مبحث فشار بوده و سؤال از کتاب آبوهوای ایران کمتر شده است. نکته درخور توجه این بوده که از کتاب نگاشت و تفسیر سینوپتیک دکتر قویدل 2 سؤال مطرح و سطح سؤالات ساده بوده است.
آمار و احتمالات
در این آزمون سؤال‌های سال 96 عیناً مطابق 2 سال گذشته بوده و سؤال‌ها تكراری می‌باشند. از مجموع 10 سؤال، 3 سؤال مربوط به آمار توصیفی و 7 سؤال دیگر مربوط به احتمال است. سؤال‌های هر دو بخش مثل سؤال‌های سال گذشته بوده و سطح دشواری آن تغییری نكرده است. قسمت عمده سؤال‌ها داخل آمار و احتمال مدرسان شریف نیز آمده است و علاوه بر آن می‌توان از كتاب كاربرد آمار در جغرافیا نیز استفاده نمود.
برنامه‌ریزی شهری
تمام سؤالات حفظی بودند و سطح بسیار آسانی داشتند. از نظر پراکندگی مباحث، سؤالات این آزمون بسیار پراکندگی کمتری نسبت به سال قبل داشت و اکثراً از موضوع «طرحها و نظریه‌های شهری» طرح شده بود. اگر به صورت جزئی‌تر به سؤالات طرح‌شده از مبحث فوق نگاه کنیم، بیش از 80 درصد سؤالات از زیرمبحث آمایش سرزمین و طرح‌های مربوط به آن طرح شده بودند. با توجه به اینکه در سال 95، مباحث پراکندگی بیشتری داشت و در سال قبل به مبحث «طرحها و نظریه های شهری» توجه کمتری شده بود، می‌توان گفت که نمی‌شود تنها بر یک مبحث به عنوان مبحث اصلی متمرکز شد. از نظر پراکندگی منابع نیز سؤالات بیشتر از کتاب‌های برنامه ریزی شهرهای جدید از کرامت‌الله زیاری، مقدمه ای بر برنامه‌ریزی شهری از اسماعیل شیعه و کاربری اراضی از کرامت‌الله زیاری طرح شده بود. بیشتر منابعی که از آنها سؤال آمده بود، همان منابع سالهای قبل بودند و می‌توان گفت که منابع تقریباً ثابت هستند. اکثر سؤالات به صورت جزئی طرح شده بودند و امکان پاسخ صحیح دادن به آن ها از طریق خواندن سرتیترها وجود نداشت. سؤال پرتی در این آزمون وجود نداشت و تمام سؤالات از مباحث معمول آمده بود. در کل، سطح سؤالات آسان بود، ولی عدم پراکندگی مباحث و جزئی بودن سؤالات طرح‌شده به همراه پاسخ های طولانی برخی از آنها باعث سختی این آزمون گشته بود.
برنامه‌ریزی روستایی
برنامه‌ریزی روستایی در سال 1391 از آن برنامه‌ریزی ناحیه‌ای جدا شد و به صورت مستقل مطرح شد. از زمان مستقل شدن آن بیشتر سؤالاتی که در این درس طراحی می‌شد، از کتاب جامع و کامل برنامه‌ریزی توسعه روستایی در ایران از محمدرضا رضوانی بود. اما برای اولین بار در سال 1394 بیش از 60 درصد سؤالات از کتاب برنامه‌ریزی روستایی با تأکید بر ایران از مطیعی لنگرودی طراحی شد و امسال نیز برای سومین سال متوالی بیشتر سؤالات این درس از این کتاب کوچک و ساده آمده است. اگر داوطلب یک دور این کتاب را مطالعه می‌کرد، می‌توانست به درصد بالایی از سؤالات پاسخ دهد. از سال 1394 با کم طرح شدن سؤال از کتاب رضوانی، از کتاب‌های دیگری نیز سؤالاتی طراحی شد. یکی از این کتاب‌ها که امسال نیز از آن سؤال آمده بود، کتاب مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی روستایی از حسن افراخته بود. از کتاب رضوانی نیز مثل سالهای گذشته یک سؤال از قسمت بهسازی طراحی شده بود. برای چندمین سال پیاپی باز هم در قسمت راهبردها و رویکردهای توسعه روستایی سؤال مشاهده می‌شود. همچنین با مشاهده سؤالات، می‌توان به این نتیجه رسید كه اگر داوطلبی در آزمون‌های مدرسان شرکت می‌کرد، می‌توانست اکثریت سؤال‌هارا پاسخ دهد؛ زیرا این سؤالات امسال در آزمون‌های مدرسان شریف گنجانده شده بود. سؤال‌های با جواب‌های بلند که از سال 1393 شروع به طراحی آنها شده است نیز در این کنکور قابل مشاهده است. به این سؤالات نیز با کمی مطالعه می‌شد جواب داد. بیشتر این سؤالات از کتاب مطیعی لنگرودی طراحی شده است.
برنامه‌ریزی منطقه‌ای وآمایش سرزمین
رویکرد این دوره طراحان سؤال در درس آمایش سرزمین تأکید بیشتر بر مفاهیم بوده و مانند سال گذشته از برنامه‌ریزی منطقه‌ای در ایران سؤالات کمتری مطرح شده است. تعداد سؤالات حفظی نسبت به سالهای قبل بیشتر شده، از کتاب اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای دکتر زیاری تعداد سؤالات طرح شده افزایش یافته است. از مبحث تجربه برنامه‌ریزی منطقه‌ای و آمایش سرزمین در برخی كشورها، امسال تنها 3 سؤال مطرح شده و بیشتر سؤالات از بخش مفاهیم طراحی شده است. تعدادی از سوالات با منابع متفاوت (نامشخص) بودند، اما اکثر سؤالات از دو کتاب اشکوری و زیاری مطرح شده بود که این دو منبع به تنهایی 50 درصد سؤالات این درس را پوشش داده بودند.
جغرافیای انسانی
در این آزمون مفاهیم بسیار مورد توجه بوده و از ضریب و سختی نسبتاً بالایی برخوردار بوده است.مبحث سكونت‌گزینی روستایی نیز نسبت به سال قبل از ضریب بالاتری برخوردار بوده است. سرفصلهای ساختارها و سیستم‌های شهری و سکونت‌گزینی روستایی بیشترین تعداد سؤالات را به خود اختصاص داده اند. سؤالات امسال نسبت به سال قبل از مباحث اصلی شهری و روستایی طرح شده و از طرح سؤالات در مباحث حاشیه‌ای خودداری شده است.
جغرافیای سیاسی
جغرافیای سیاسی 15 سؤال داشته است که بیشترین سؤال‌ها از مبحث جغرافیای سیاسی ایران بوده است. سطح دشواری سؤالات نسبت به سال قبل جزئی‌تر و لازم به دقت بیشتر بوده است. بیشتر سؤالات مربوط به مباحث حفظی می‌باشد، ولی نباید این گونه تلقی شود که سؤالات ساده بوده‌اند؛ این موضوع نیاز به دقت کافی به هنگام مطالعه را نشان می‌دهد. همچنین بیشتر سؤالات از کتاب جغرافیای سیاسی ایران از حافظ‌نیا، مبانی جغرافیای سیاسی از میرحیدر و سیاست جغرافیایی و جغرافیای سیاسی از مجتهدزاده طراحی شده است.
جغرافیای شهری
با توجه به مجموع سؤالات مطرح‌شده در کنکور سال 1396 و مقایسه آن با سال 95 چند نکته حائز اهمیت بوده که به صورت موردی ذکر می‌گردد:
- سطح سؤالات امسال نسبت به سال قبل تا حدی سخت‌تر بود.
- امسال نسبت به سال قبل، سؤالات بیشتری به صورت مفهومی طرح شده بود.
- امسال در یک سؤال عدد به کار رفته بود که با توجه به سؤالات کنکورهای قبلی امری نامعمول به حساب می‌آید.
- همپوشانی در موضوعات به مانند سالهای قبل بسیار بالا بود.
- پراکندگی منابع سؤالات امسال بیشتر از سال قبل بود و دیگر نمی‌توان با قطعیت از کتاب دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری از حسین شکویی به عنوان منبع اصلی سخن گفت.
- برخی از سؤالات از قسمت هایی آمده بود که تا امسال چندان از آنها سؤال نمی‌آمد و نشانگر این است که سؤالات امسال جزئی‌تر شده بود.
در کل، سؤالات امسال نسبت به سال قبل سخت‌تر با پراکندگی بیشتر منابع و مفهومی‌تر بود، اما در مباحث اصلی که هر ساله از آن سؤال می‌آید، هم پوشانی هایی وجود داشت.
جغرافیای طبیعی
در ضریب جغرافیای طبیعی در آزمون سال 96 بیشترین حجم سؤالات از دروس مبانی آب‌وهوا و ژئومورفولوژی ساختمانی و آبوهوای ایران می‌باشد به عبارتی 6 سؤال از آب‌وهوا طراحی گردیده که نشان‌دهنده اهمیت این درس در طراحی سؤال می‌باشد. سؤالات آزمون دارای سطح دشواری بالاتر و مباحث حفظی آن نسبت به سؤالات مفهومی بیشتر بوده است. همچنین سؤالات داوطلب را در پاسخگویی به مطالب به چالش می‌کشد. نسبت سؤالات آب‌وهوا به سؤالات ژئومورفولوژی بیشتر بوده و این به دلیل متعدد بودن کتاب‌ها و منابع آب‌وهوا می‌باشد. کتاب ژئومورفولوژی محمودی بیشتر مورد توجه طراح بوده و دقت بیشتری را می‌طلبیده است.
جغرافیای نظامی ایران و كشورهای همجوار
مبحث کلیات و تعاریف همیشه نکات کلیدی دارد که در همه آزمون‌ها مد نظر طراحان سؤال قرار گرفته است. امسال هم نزدیک به 30 درصد سؤالات از مفاهیم و کلیات طرح شده بود. مبحث جغرافیای نظامی استان‌های شمال غرب و غرب ایران از مبانی جغرافیای نظامی می‌باشد. در طراحی سؤالات در این زمینه بیشتر نگاه جغرافیایی مد نظر می‌باشد تا نگاه نظامی؛ یعنی برای طراحان سؤال شناخت منطقه نسبت به بُعد نظامی آن مهم‌تر می‌باشد. مبحث جغرافیای نظامی استان‌های شمال و شرق كشور هم نسبت به سال قبل از اهمیت کمتری برخوردار بوده، ولی نباید اهمیت آن دست کم گرفته شود. مبحث جغرافیای نظامی جنوب و جنوب شرق ایران دارای اهمیت می‌باشد و همیشه سؤال از آن طراحی شده است. همیشه در طراحی سؤالات در مورد زمینه منطقه خلیج فارس، كشورهای همسایه تحولات منطقه مد نظر می‌باشد. امسال از جغرافیای نظامی استان های داخلی هم سؤالاتی طرح شده بود که در سالهای قبل کمتر از این قسمت‌ها سؤال طرح می‌شده است. در کل جنوب و غرب ایران از اهمیت بیشتری در طراحی سؤالات برخوردار بوده اند و 5 جلد کتاب دکتر صفوی (جغرافیای نظامی ایران) 80 درصد مطالب سؤالات را پوشش داده است.
جغرافیای روستایی و عشایری
امسال تعداد سؤالات سرفصل جغرافیای عشایری نسبت به سالهای قبل کاهش چشمگیری داشت و تنها یک سؤال طرح گردیده شده است، اما با توجه به اهمیت طراحان سؤال از اهمیت این مبحث کاسته نمی‌شود و نباید اهمیت آن فراموش شود. مانند سالهای گذشته اکثر سؤالات از کتاب مبانی جغرافیای روستایی از دکتر سعیدی طرح شده و حدود 50 درصد سؤالات از این کتاب آمده است. از مبحث جغرافیای روستایی ایران حدود 3 سؤال طرح شده که منبع اصلی آن کتاب مسعود مهدوی می‌باشد و از منابع مهم این درس است.
روش تحقیق و فناوری‌های جغرافیایی
درس روش تحقیق که در چند سال گذشته در کنکور علوم جغرافیایی وارد شده است، هر ساله با سؤالات متفاوتی وارد کنکور می‌شود. در کنکور 96 از 10 سؤال، 7 سؤال به روش تحقیق و 3 سؤال به نرم‌افزارها اختصاص یافته است. در سؤال‌های روش تحقیق با مطالعه ریزبه‌ریز کتاب حافظ‌نیا و روش تحقیق علی دلاور، می‌شد به سؤالات پاسخ داد. به طور کلی سؤالات روش تحقیق نسبت به سال گذشته سخت‌تر و متفاوت‌تر بود. برای نرم‌افزارها نیز اگر داوطلب به نرم‌افزار جی آی اس مسلط بود، می‌توانست پاسخ سؤال‌ها را بدهد.
ژئوپلیتیك
طراحی سؤال در ضریب ژئوپلیتیک اغلب اوقات از همه مفاهیم موجود در منابع این آزمون با تمرکز بر 5 فصل اول کتاب اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک حافظ‌نیا می‌باشد. . اکثر سؤالات از کتاب اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک حافظ‌نیا و سیاست جغرافیایی مجتهدزاده طرح گردیده‌اند. با نگاه کلی به سؤالات سال قبل و امسال می‌توان فهمید که کلیه سرفصل‌ها به نحوی اهمیت خاص خودشان را دارند و نمی‌توان هیچ کدام از آنها را حذف کرد و یا اهمیت‌شان را نادیده گرفت و توزیع سؤالات در همه سرفصل‌ها مشهود می‌باشد. همچنین بحث مفاهیم در ژئوپلیتیک و گرایش‌های موضوعی امسال اهمیت بیشتری داشته و هر کدام نسبت به دیگر دروس سؤالات بیشتری را به خود اختصاص داده‌اند. سطح سؤالات ژئوپلیتیک به غیر از یک سؤال که سخت و گمراه‌کننده بود، متوسط رو به بالا بوده است. سؤالات سطح قابل قبولی داشته و به دقت داوطلب وابستگی داشتند.
ژئومورفولوژی
سؤالات امسال درس ژئومورفولوژی نسبت به سالهای گذشته تغییر اساسی داشته و سؤالات از حالات مفهومی درآمده و بیشتر به سمت سؤالات حفظی سوق پیدا کرده است. بیشتر سؤالات از ژئومورفولوژی ایران مطرح شده است. منبع طرح سؤالات ژئومورفولوژی دینامیك، ساختمانی، اقلیمی و ایران بوده است. کمترین سؤال از مبحث ژئودینامیک مطرح شده و در کل قالب سؤالات نسبت به سالهای گذشته آسان‌تر بوده است.
سنجش از دور
سؤالات درس سنجش از دور تفاوت اساسی نسبت به گذشته داشته و خیلی سخت بوده‌اند، ولی سؤالات GIS روال سالهای گذشته را داشته است. سؤالات درس سنجش از دور بیشتر مربوط به خصوصیات طیفی اجسام بوده است. در کل سؤالات سخت بوده و بیشتر سؤالات GIS از کتاب مبانی GIS دکتر علیمحمدی بوده است.
طبیعت‌گردی
سؤال درس طبیعت‌گردی تفاوت اساسی نسبت به سالهای گذشته داشته و امسال بیشتر جنبه مفهومی به خود گرفته اند. بیشترسؤالات مربوط به کتاب جغرافیا و صنعت توریسم دکتر رضوانی بوده است. در کل سؤالات خیلی دشوار بوده است.
فلسفه جغرافیا
در چند سال اخیر سؤالات فلسفه جغرافیا از سؤالات حفظی به سؤالات مفهومی تغییر پیدا کرده است. دو کتاب مادر برای این درس یعنی فلسفه جلد قهوه ای شکویی و قلمرو فلسفه جغرافیا از پوراحمد می‌باشند. هر ساله سعی می‌شد از این دو کتاب به صورت 50 -50 سؤال طرح شود یا سعی می‌شد از کتاب شکویی بیشتر سؤال طرح شود. اما در کنکور 96 آنچه مشاهده می‌شود این است که نزدیک به 80 درصد سؤالات از کتاب شکوهی و 20 درصد از کتاب پوراحمد آمده است. نکته قابل توجه این که در این سال سؤالات برخلاف رویه جدید به صورت حفظی طراحی شده است. اگر کمی به سؤالات دقت شود، مشاهده می‌شود که سؤالات سال 96 سؤالات تکراری سالهای پیش بوده و اگر داوطلب کتاب ده سال کنکور مدرسان را به صورت کامل مطالعه می‌کرد، بالای 70 درصد سؤالات را می‌توانست پاسخ دهد. لازم به ذکر است که امسال هم مثل سالهای گذشته در قسمت پارادایم‌ها سؤال آمده است. تمرین و تکرار سؤال‌های سالهای قبل و شرکت در آزمون‌های مدرسان نقطه صعود این درس بود.
