حقوق مدنی
تعداد سؤالات مثل سال های قبل 20 سؤال بود اما آزمون امسال نسبت به سالهای گذشته بسیار تغییر کرده است. ازجمله اینکه سؤالات اکثرا در قالب مساله مطرح گردیده اند و از آوردن خود عبارات قانون اجتناب شده است و بایستی گفت که مفهومیتر هستند. در خصوص بودجه بندی باید اذعان کرد که تغییرات به صورت عمده بوده است. در سالهای گذشته از قسمت وقایع حقوقی سؤال به ندرت طرح می شد یا اصلا طرح نمیشد، همچنین در بخش مدنی 8 این تغییرات وجود داشت.
در بخش مدنی1( اشخاص و محجورین )2 سؤال که تفاوت چشمگیری وجود نداشت ، همچنین در بخش مدنی 2 (اموال و مالکیت)1 سؤال، در قسمت مدنی 3 (اعمال حقوقی) 4 سؤال، در بخش مدنی 5 (خانواده) 1 سؤال، از بخش مدنی 4 (وقایع حقوقی) 5 سؤال طرح شده بود که در آزمون سالهای گذشته حداکثر 1 سؤال طرح میگردید، از بخش مدنی 6 و 7 (عقود معین) 3 سؤال آمده بود در حالی که سالهای گذشته 5-6 سؤال از این بخش مطرح میشد، در مورد مدنی 8 (شفعه، وصیت و ارث) که سالهای گذشته 1یا 2 سؤال از آن مطرح میگردید امسال 5 سؤال (شفعه1، وصیت2 وارث 2 سؤال) مطرح شده بود. با توجه به نحوه طرح سؤالات بایستی گفت که داوطلبان بایستی سعی نمایند نسبت به تمام مباحث تسلط کافی پیدا نمایند.
حقوق مدنی (خانوادگی)
در آزمون سال 1392 در درس آیین دادرسی مدنی (خانوادگی) از مبحث صلاحیت 2 سؤال، نحوه اقامه دعوا، دادرسی و تصمیمات دادگاه 5 سؤال، شكایت از رأی 1 سؤال، طواری دادرسی سؤالی مطرح نشد، آیینهای ویژه 1 سؤال، داوری 1 سؤال و از اجرای احكام 5 سؤال مطرح شده است. داوطلبانی كه درس آیین دادرسی مدنی را برای گرایش حقوق خصوصی به صورت كامل مطالعه كرده باشند میتوانند به درصد خوبی در این درس برسند.
سازمان های بین المللی
در درس (حقوق سازمانهای بین المللی) که در زمره منابع امتحانی گرایش حقوق بشر قرار دارد. تفاوت چندانی نسبت به سالهای گذشته مشاهده نمیشود و کماکان قسمت عمده سؤالات از مباحث مربوط به سازمان ملل متحد مطرح میشود و دیگر سازمانهای جهانی و منطقهای در درجه دوم اولویت قرار دارد. در آزمون امسال نیز منشور ملل متحد و کتاب سازمانهای بینالمللی دکتر رضا موسی زاده منبع اصلی طراحی سؤالات بودهاند.
حقوق خصوصی
آزمون کارشناسی ارشد رشته حقوق سال 92،بهمن ماه 91 در یک روز و به مدت 120 دقیقه برگزار شد .تعداد سوالات دروس مربوط به حقوق خصوصی همانند سال گذشته بودو تغییری دیده نشد.حتی بودجه بندی طرح سوالات با اندکی اغماض شبیه به سال گذشته و کاملا قابل پیش بینی بود،به این صورت که از 15 سوال مربوط به حقوق تجارت ،از مبحث معاملات تجاری 1سوال ،از مبحث شرکت ها 6 سوال ،از مبحث اسناد تجاری و ورشکستگی هر کدام 4سوال طرح شده بود.در یک تحلیل کلی اگرچه هر 4 سوال مربوط به اسناد تجاری عملا از مبحث ظهرنویسی اسناد تجاری طرح شده بود واین تمرکز به نظر پسندیده نمی آید اما نحوه ی طرح سوالات این درس نشان می دهد که تسلط بر قانون تجارت کلید موفقیت دانشجویان در پاسخ گویی به سوالات این درس می باشد .در مبحث شرکت های تجاری همانند سال های پیشین بیشتر سواالات از لایحه ی سال 47 مربوط به شرکت های سهامی طرح شده بود که کاملا قابل پیش بینی بود .
در درس آیین دادرسی مدنی مطابق روند سال های پیشین و البته با توجه با حجم گسترده منابع مطالعاتی دانشجویان ،در نگاه اول پراکندگی بیشتری در طرح سوالات دیده می شود ،به این صورت که مبحث صلاحیت 3 سوال ، مبحث سازمان قضاوتی ایران 2 سوال ،دستور موقت و تامین خواسته هرکدام 1 سوال، دادخواست و شرایط آن 1 سوال ،طرق اعتراض 3 سوال ،احکام و قرار ها 1 سوال ،داوری ،اجرای احکام و ادله ی اثبات دعوا هرکدام 1 سوال را به خود اختصاص داده بودند. سوالات آیین دادرسی مدنی نسبت به سال گذشته نیاز به دقت و هوشیاری بیشتری داشتند اگرچه با مطالعه منابع پاسخ گویی به سوالات این درس در نهایت نباید دشوار می بود، چرا که قریب به اتفاق سوالات به عینه در کتب منبع مورد مطالعه دانشجویان دیده می شود .
حقوق جزای اختصاصی
تعداد سؤالات امسال درس حقوق جزای اختصاصی كما فی السابق بیست سؤال بود. یازده سؤال به جزای اختصاصی یك (جرایم علیه اشخاص)، پنج سؤال به جزای اختصاصی دو (جرایم علیه اموال و مالكیت) و چهار سؤال به جزای اختصاصی سه (جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی) اختصاص داشت. در نگاه اول به سؤالات این درس، تعداد سؤالات جرایم علیه اشخاص خودنمایی میكند چرا كه بیش از هر سال از این دسته جرایم سؤال طراحی شد. همین امر سببی شد تا توازن طراحی سؤالات در سه دسته كلی جرایم (جرایم علیه اشخاص، اموال و امنیت) آن طور كه باید، نباشد.
همانطور كه میدانیم جرایم علیه اشخاص به دو دستهی جرایم علیه تمامیت جسمانی و جرایم علیه شخصیت معنوی تقسیم میشود. از یازده سؤال مربوطه تنها یك سؤال به جرایم علیه شخصیت معنوی اختصاص داشت. از پنج سؤال مربوط به جرایم علیه اموال و مالكیت نیز دو سؤال مستقیماً به سرقت و یك سؤال به خیانت در امانت مربوط میشود. دو سؤال دیگر نیز كاملاً زیركانه و دقیق طراحی شده بود كه در واقع نسبت به كلاهبرداری، سرقت و خیانت در امانت دوران وجود داشت. البته این دو سؤال برای داوطلبانی كه نكات هر جرم را دقیق مطالعه كردهاند چندان دشوار نبود. در چهار سؤال مربوط به جرایم علیه امنیت یك نوآوری دیده میشود. در این مورد برای اولین بار از قانون جرایم رایانهای مصوب 1388 سؤالی مربوط به جعل رایانهای طراحی شد. سه سؤال دیگر نیز مربوط به مباحث جعل و استفاده از سند مجعول، قلب سكه و رشا و ارتشاء بود.
در مجموع سؤالات جزای اختصاصی جدا از تقسیمبندی تعداد سؤالات، از نظر كیفیت در سطح استاندارد و خوبی طراحی شده بود. به نظر میرسد همچنان چون گذشته، كتاب اصلی مورد نظر طراحان محترم جهت گزینش و طراحی سؤالات، سه كتاب جرایم علیه اشخاص، جرایم علیه اموال و مالكیت و جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی دكتر حسین میرمحمد صادقی میباشد.
حقوق مدنی (تعهدات)
حقوق مدنی (تعهدات) آزمون امسال به نسبت سال گذشته از لحاظ بودجهبندی تغییراتی داشته که بارزترین آن این است که سؤالات صرفاً از بخش تعهدات قراردادی (مدنی 3 یا اعمال حقوقی) طرح شده بودند و سؤال از تعهدات غیر قراردادی مطرح نبوده است. در حالی که سالهای گذشته از بخش وقایع حقوقی (مدنی4) هم 3 یا 4 سؤال مطرح میگردید.
بودجهبندی این بخش از آزمون بدین نحو میباشد: تقسمبندی عقود 1سؤال، شرایط اساسی صحت معاملات 4سؤال، طرفین معامله 1سؤال، شروط ضمن عقد 2 سؤال، اجرای تعهدات 1 سؤال، بحث سقوط تعهدات 4سؤال، بحث خیارات 2 سؤال.
دراین بخش از سؤالات طراحان بیشتر به سمت آوردن مسأله متمایل شدهاند تا اینکه متن قانون را به عنوان سؤال طرح کنند.
حقوق تجارت
آزمون کارشناسی ارشد رشته حقوق سال 92، بهمن ماه 91 در یک روز و به مدت 120 دقیقه برگزار شد. تعداد سؤالات دروس مربوط به حقوق خصوصی همانند سال گذشته بود و تغییری دیده نشد. حتی بودجهبندی طرح سؤالات با اندکی اغماض شبیه به سال گذشته و کاملاً قابل پیشبینی بود. به این صورت که از 15 سؤال مربوط به حقوق تجارت، از مبحث معاملات تجاری 1سؤال، از مبحث شرکتها 6 سؤال، از مبحث اسناد تجاری و ورشکستگی هر کدام 4 سؤال طرح شده بود. در یک تحلیل کلی اگرچه هر 4 سؤال مربوط به اسناد تجاری عملاً از مبحث ظهرنویسی اسناد تجاری طرح شده بود و این تمرکز به نظر پسندیده نمیآید اما نحوهی طرح سؤالات این درس نشان میدهد که تسلط بر قانون تجارت کلید موفقیت دانشجویان در پاسخگویی به سؤالات این درس میباشد. در مبحث شرکتهای تجاری همانند سالهای پیشین بیشتر سواالات از لایحهی سال 47 مربوط به شرکتهای سهامی طرح شده بود که کاملاً قابل پیشبینی بود.
آیین دادرسی مدنی
در درس آیین دادرسی مدنی مطابق روند سالهای پیشین و البته با توجه با حجم گسترده منابع مطالعاتی دانشجویان، در نگاه اول پراکندگی بیشتری در طرح سؤالات دیده میشود، به این صورت که مبحث صلاحیت 3 سؤال، مبحث سازمان قضاوتی ایران 2 سؤال، دستور موقت و تأمین خواسته هر کدام 1 سؤال، دادخواست و شرایط آن 1سؤال، طرق اعتراض 3سؤال، احکام و قرارها 1سؤال، داوری، اجرای احکام و ادلهی اثبات دعوا هرکدام 1سؤال را به خود اختصاص داده بودند.
سؤالات آیین دادرسی مدنی نسبت به سال گذشته نیاز به دقت و هوشیاری بیشتری داشتند اگرچه با مطالعه منابع پاسخگویی به سؤالات این درس در نهایت نباید دشوار میبود، چرا که قریب به اتفاق سؤالات به عینه در کتب منبع مورد مطالعه دانشجویان دیده میشود .
حقوق بین الملل خصوصی
در درس (حقوق بین الملل خصوصی) نیز همانند حقوق اساسی تا سالهای قبل اساس طراحی سؤالات بر مبنای تکرار تستهای سال قبل از مباحث کاملاً مشخص بود (به همین دلیل تعداد کسانی که در این درس به 100 درصد سؤالات پاسخ میدادند بسیار بالا بود)، در آزمون امسال نیز ضمن آنکه این ساختار سنتی تا حدودی ادامه یافته است، اما سعی طراحان سؤال در مفهومی کردن سؤالات و نیز گریز از تکرار تستهای گذشته عملا باعث شده تا سؤالات این درس نیز نسبت به سالهای گذشته سختتر باشد.
حقوق مدنی (اشخاص، وصیت و ارث)
این درس برای گرایش حقوق خانواده میباشد و فقط داوطلبان این گرایش به این سؤالات پاسخ میدهند. از مبحث اشخاص 4 سؤال، خانواده 2 سؤال، وصیت 7 سؤال و از مبحث ارث 2 سؤال مطرح شده است. هنگامی كه داوطلب حقوق خصوصی هر هشت حقوق مدنی را به صورت كامل مطالعه كرده باشد به صورت كامل میتوانند به این سؤالات پاسخ دهند.
حقوق اساسی
در درس (حقوق اساسی) کاملاً ساختار سنتی طراحی سؤال در هم ریخته شده بود، غالباً در سالهای گذشته بر این منوال عمل می شد که از 15 سؤال در این درس 5 سؤال از متن کتاب، بایسته های حقوق اساسی دکتر ابوالفضل قاضی (شریعت پناهی) و 10 سؤال باقی مانده را از متن اصول قانون اساسی و جلد دوم کتاب حقوق اساسی دکتر هاشمی طراحی میشد و این امر موجب شده بود تا سؤالات درس حقوق اساسی به نوعی دچار تکرار گردد و غالب دانشجویان میتوانستند با تمرین بر تستهای سالهای گذشته به بخش عمدهای از سؤالات این درس پاسخ گویند.
در آزمون 92 طراحان سؤال با اشراف کامل بر این امر سعی کردند تا ضمن حفظ منابع اصلی این درس که پیشتر بیان گردید، سؤالات را مفهومیتر و استدلالیتر نمایند بنابراین سؤالات حقوق اساسی آزمون امسال از سالهای گذشته سختتر بوده است.
حقوق ارتباطات
درس حقوق ارتباطات دارای 15 سؤال میباشد، كه سؤالات امسال تقریباً هم سطح با سؤالات سال گذشته بوده است.
در سؤالات امسال از مباحث قوانین فعلی ایران در مورد مطبوعات 3 سؤال، اولین قوانین مطبوعات ایران و دوره مشروعیت 2 سؤال، كنفرانسهای جهانی حقوق ارتباطات 2 سؤال، كلیات حقوق ارتباطات 2 سؤال، مصوبات شورای اروپا 3 سؤال، نظام مطبوعاتی كشورهای اروپایی 1 سؤال و نظام كنوانسیونها در مورد آزادی مطبوعات 2 سؤال مطرح شده بود. لازم به ذكر است كه سؤالات حقوق ارتباطات امسال با خواندن منابع به طور دقیق به صورت كامل قابل پاسخگویی بودند.
حقوق اداری
در خصوص سؤالات آزمون کارشناسی ارشد حقوق اداری ابتدا اشاره به چند نکته کلی ضروری می باشد .نخست این که بخش عمده ای از مباحث تحلیلی این درس محل مناقشه و اختلاف صاحب نظران این رشته حقوقی می باشد و از این رو گاه آرای متعددی در خصوص مسئله ای واحد به چشم می خورد. به همین دلیل روند کلی طرح سؤالات در درس مورد بحث بیشتر با اتکا به قوانین میباشد. دوم آنكه در آزمونهای برگزار شده در سالهای اخیر بر قوانین مختلفی متمرکز بودهاند. اما قوانینی که در صدر لیست قوانین مورد مطالعه قرار دارند قانون مدیریت خدمات کشوری و قانون دیوان عدالت اداری میباشند. نکته سوم که در راستای نکته اول قرار دارد توجه به مطالعه همه قوانین مربوط به مبحث حقوق اداری از صدر لیست تا انتها میباشد. زیرا به دلیل فوقالذکر مطالعه قوانین در آزمون درس مورد اشاره از اهمیتی حیاتی برخوردار می باشد.
سؤالات آزمون کارشناسی ارشد سال 92 در مقایسه با آزمون سال 91 از میان قوانین، بیشتر بر قانون مدیریت خدمات کشوری متمرکز بود. سؤالات را از لحاظ سطح تحلیلی میتوان در سه دسته طبقهبندی نمود؛ سؤالات ساده، متوسط ضعیف و متوسط قوی. اما جنبه مثبت این آزمون درعدم طرح سؤالات دشوار است، بدین معنا که با مطالعه دقیق منابع و تحلیل و توجه دقیق قابل حل نباشد .
با توجه به مطالب اخیر به چند توصیه اشاره میكنیم:
نخست تهیه لیستی دقیق و به روز (قوانین همراه با آخرین اصلاحات) از قوانین مرتبط با آزمون حقوق اداری دوم ابتدا قوانین مذکور را مطالعه کنید و آنگاه به مطالعه کتاب انتخابی خویش به عنوان منبع مطالعه اقدام نمایید.
حقوق جزای عمومی
تعداد سؤالات این درس مانند سال قبل، پانزده سؤال بود. در این درس توازن تعداد سؤالات به خوبی رعایت شده است؛ به گونهایی كه سهم هر كدام از بخشهای جزای عمومی یك، دو و سه (البته با این فرض كه علل موجههی جرم را در ذیل سرفصل حقوق جزای عمومی دو قرار دهیم) پنج سؤال میباشد. طراحان تقریباً از تمامی مباحث مهم حقوق جزای عمومی لااقل یك سؤال طراحی كردهاند. امسال بعد از حدود دو سال، مجدداً از مبحث «قلمرو اجرای قانون در مكان» تست طراحی شد. از نوآوریهای سؤالات كنكور 92 در این درس، طراحی سؤال از مبحث «مسئولیت نیابتی» میباشد كه در چند سال اخیر چندان به این مبحث توجهی نمیشد. از مواردی كه در كنكور امسال در این درس كم مشاهده نشد،سؤالات تكراری (منظور سؤالاتی كه در سالهای پیش نیز در كنكور آمده بودند) بود. این امر سبب شد تا تقریباً داوطلبانی كه در حد متوسط مطالعه كرده بودند به داوطلبانی كه در سطح خوب و عالی بودند، نزدیك شده و چندان تفكیك و تمیز آنها از نظر علمی مشخص نباشد. ایرادی كه میتوان بر آزمون امسال حقوق جزای عمومی وارد كرد، مربوط به نحوه نگارش و طراحی سؤال 215 از دفترچه میباشد كه چنانچه به صورت روشنتری به رشته تحریر درمیآمد بهتر بود.
در مجموع سؤالات این درس در حد قابل قبولی بود. به نظر میرسد منبعی كه بیشتر مورد نظر طراحان قرار گرفته، قانون مجازات اسلامی و محشای آن میباشد. البته با مطالعهی كتب اصیل حقوقدانانی چون مرحوم دكتر رضا نوربها و دكتر اردبیلی سؤالات كنكور به راحتی قابل پاسخگویی بودند.
متون فقه
آزمون کارشناسی ارشد کلیه گرایشهای حقوق در یک روز برگزار شد و تعداد سؤالات درس متون فقه همانند سالهای گذشته 20 سؤال بود. از لحاظ بودجهبندی همانند سالهای گذشته حدود 5-7 سؤال از شرح لمعه و 13-15 سؤال از کتاب تحریر الروضه سؤال آمده بود. در سؤالات امسال مباحثی چون: وقف (1 سؤال)، وصیة (1سؤال)، حدود ـ قذف ـ (2سؤال)، حدود ـ زناـ (1سؤال)، نکاح (2سؤال)، طلاق(1سؤال)، ارث (1سؤال)، متاجر (2سؤال)، عاریة (1سؤال) و مزارعه (2سؤال) از کتاب تحریر الروضة طراحی شده بود و مباحث: حدود ـ محاربه ـ (1سؤال)، اقرار (1سؤال)، حدود ـ شرب خمر (1 سؤال)، رهن (1 سؤال) و متاجر (1 سؤال) از کتاب شرح المعة طراحی شد.
سؤالات سال 91 و 92 با سؤالات سالهای گذشته تفاوت داشت به نحوی که میتوان آنها را سهل و ممتنع نامید. سؤالاتی که ظاهر آنها ساده و دارای متن و پاسخ کوتاه میباشد اما پاسخ دادن به آنها مشکل است. بر خلاف سالهای قبل از 91، سؤالات امسال دارای متنهایی نسبتاً کوتاه بود اما پاسخ سؤالات و چینش گزینهها بسیار دقیق طراحی شده بود به نحوی که آنچه که برای پاسخ به سؤالات لازم بود، تسلط کامل به مفاهیم کلیدی و نکات ریز درس بود. اما در سالهای قبل از 91 که متن سؤالات و پاسخهای آنها معمولاً طولانی بود، توانایی تحلیل سؤال و درک مطلب برای پاسخگویی به سؤال مهم بود. نکته دیگر اینکه همچون سالهای گذشته بیشتر سؤالات از قسمتهایی طراحی شده بود که در کتب حقوقی به آنها اشاره نمیشود و همچنین پراکندگی سؤالات در مباحث متفاوت نسبتاً رعایت شده بود، اما وجود 5 سؤال از حدود، تقریباً امر جدیدی بود.
سؤالات تحریر الروضه: الوقف – وصیة – حد قذف – حد زنا – نکاح- طلاق- مهر- ارث- بیع- مزارعه- متاجر – عاریه- مزارعه
سؤالات شرح لمعه: محاربه- اقرار- حدود شرب خمر-رهن- متاجر
پی نوشت: مبحث سؤال آخر درس متون فقه مشخص نیست (شاید از مباحث غیر حقوقی شرح لمعه طراحی شده باشد که تا کنون سابقه نداشته است.)
حقوق بین الملل عمومی
در یک نگاه کلی آزمون کارشناسی ارشد سال 92 از آزمون سال گذشته (91) سختتر و مفهومی تر بوده است .
در درس (حقوق بین الملل عمومی) تفاوت چندانی نسبت به سالهای گذشته مشاهده نمیشود، چه در سطح سؤالات و چه در مباحثی که غالباً سؤالات از آن مباحث طرح میشدند. جز این که مبحث حقوق دریاها در آزمون امسال فقط یک سؤال را به خود اختصاص داده بود و با توجه به اهمیت این مبحث این امر کمی عجیب به نظر میرسید. اما مبحث حقوق معاهدات و منابع حقوق بینالملل کماکان قسمت عمده سؤالات را به خود اختصاص داده است. گفتنی است که در آزمون امسال مبحث مسئولیت بینالمللی و به خصوص طرح 2001 کمیسیون حقوق بینالملل در مورد مسئولیت دولتها مورد توجه ویژه طراحان قرار گرفته است.
آیین دادرسی کیفری
تعداد سؤالات مربوط به این درس مانند كنكورهای 90 و 91، دارای 15 سؤال بود. آنچه كه بیش از هر چیز در سؤالات امسال جلب توجه میكند، عدم تقسیم تعداد سؤالات در دو بخش آیین دادرسی كیفری یك و دو میباشد. چرا كه از پانزده سؤال، تنها سه سؤال مباحث مهم مندرج در آیین دادرسی كیفری یك و دوازده سؤال مهم آیین دادرسی كیفری 2 میباشد. آنچه كه تعجب برانگیز است عدم وجود سؤالی در مورد مباحث مهمی چون نظامهای دادرسی، موانع تعقیب، قرارهای تأمینی، خاتمه تحقیقات مقدماتی، قرارهای نهایی و موارد اختلاف بازپرس و دادستان بود. حتی در مورد دوازده سؤال مطرح از آیین دادرسی كیفری دو، پنج سؤال از مباحث تجدید نظر و دو سؤال از اجرای احكام طراحی شده بود. این در حالی است كه از مباحث مهمی چون اعاده دادرسی، واخواهی، صلاحیت دادگاههای عمومی، انقلاب، كیفری انسان، ویژه روحانیت و… سؤالی مطرح نبود. مباحثی كه مؤید اهمیت آنها، آراء وحدت رویهی متعددی است كه در چند سال اخیر توسط دیوان عالی كشور صادر شده است. شاید طراحان امسال این درس، به دنبال غافلگیر كردن داوطلبان بودند!!!
از نكات منفی سؤالات این درس، عدم وجود سؤال تحلیلی است. اصلیترین منبع مورد نظر طراحان متن قانون آیین دادرسی كیفری مصوب 78، قانون اصلاح قانون تشكیل دادگاههای عمومی و انقلاب 81، آییننامهی آن و سایر قوانین مربوطه بوده است. به طور كلی، سطح سؤالات این درس متوسط رو به دشوار میباشد. البته با چشمپوشی از عدم طراحی سؤال از مباحث مهم دادرسی كیفری، شاید این نوع سؤالات تمیز داوطلبان قوی از متوسط را خوب نشان دهد و این پررنگترین مزیت سؤالات امسال بود.
اصول فقه
در آزمون كارشناسی ارشد سال 1392 در درس اصول فقه از مبحث الفاظ كه شامل اوامر، نواهی، مفهوم و منطوق عام و خاص و… میباشد 6 سؤال، حجت 4 سؤال، مستقلات عقلیه 1 سؤال، اصول علیه 2 سؤال و تعارض ادله 1 سؤال مطرح شده است. این درس مخصوص گرایش معارف اسلامی و حقوق (حقوق خانواده) میباشد و پذیرش در این گرایش فقط برای واحد خواهران دانشگاه امام صادق (ع) صورت میپذیردو در كنار این درس زبان، متون فقه، حقوق جزا و آیین دادرسی كیفری، حقوق مدنی (اشخاص تا وصیت و ارث)، آیین دادرسی مدنی (دعاوی خانوادگی) باید به صورت كامل خوانده شود