آزمون‌های شناختی هوش و استعداد تحصیلی
کنکور ارشد سال 93 آزمون‌های شناختی هوش و استعداد تحصیلی در بر گیرنده 20 سؤال بود. سؤالات كنكور امسال با تمرکز بر منابع اصول روان‌سنجی دکتر شریفی و راهنمای روان‌سنجی مارنات طرح شده بود. اولین نکته قابل توجه در سؤالات کنکور امسال نسبت مناسب سؤالات از فصل‌های متعدد بود. در حالی که در سال‌های گذشته سؤالات متمرکز بر فصل‌های خاصی بودند. بنابراین داوطلبانی که تمام فصل‌های منابع را خوب مطالعه كرده باشند، تقریباً قادر به پاسخ‌گویی به 70 درصد سؤالات بودند. نکته دیگر، طرح سؤالات مفهومی از روایی و پایایی، مفاهیم پایه روان‌سنجی و اندازه‌گیری بود. داوطلبان باید توجه داشته باشند تمرکز بر یادگیری مفاهیم روان‌سنجی کمک شایانی به آن‌ها برای پاسخ‌گویی به سؤالات می‌کند.
آمار و روش تحقیق
برخلاف رویه‌ی چند سال اخیر که سؤالات آمار و روش تحقیق برتری عددی قابل توجهی نسبت به مباحث آمار داشتند، نسبت سؤالات داده شده امسال كنكور از این دو بخش برابر بود. از سوی دیگر سؤالات و گزینه‌ها ابهام کمتری داشتند، حفظی‌تر بودند و در نتیجه پاسخ‌گویی به آن‌ها آسان‌تر از کنکور 92 بود. نکته‌ی قابل توجه دیگر در کنکور 93 تغییر بخش‌هایی است که تعداد قابل توجهی از سؤالات را پوشش می‌دهند. برخلاف سال‌های گذشته سؤالی از مباحث شاخص‌های گرایش مرکزی، شاخص‌های پراکندگی و عوامل تهدیدکننده‌ی روایی ارائه نشده بود. در عوض موضوعاتی چون انواع متغیرها و تحلیل واریانس چندین سؤال را به خود اختصاص داده بودند. با وجود این تغییرات منبع اصلی سؤالات همچنان کتاب‌های مدرسان شریف و دکتر دلاور بودند و داوطلب در صورت تسلّط کافی بر مباحث این دو کتاب به مشکلی در پاسخ‌گویی به سؤالات برنمی‌خورد. از جمله ویژگی هایی که تغییری در مقایسه با کنکور 92 نشان نمی‌داد، می‌توان به بی‌نیازی از محاسبات عددی برای جواب دادن به سؤالات اشاره کرد. اگرچه در کنکور سال 93 چند سؤال دارای عدد ارائه شده بودند، داوطلب می‌توانست به همگی آن‌ها بدون محاسبات خاصی پاسخ دهد.
روانشناسی بالینی
سؤالات روانشناسی بالینی در آزمون امسال از مباحثی که همواره مورد توجه هستند، شامل مصاحبه سنجشی، مداخلات روان‌شناختی، دیدگاه‌های رفتاری و شناختی، سنجش شخصیت، سنجش هوش، تشخیص و طبقه‌بندی مشکلات روانی مطرح شده‌اند. همچنین دیدگاه‌های خانواده درمانی چندین سال است که مورد توجه هستند. منظور از مباحث مورد توجه یعنی مباحثی که در اکثر سال‌ها از آن‌ها سؤال طرح شده است. گرچه در سال 92 از مباحث مداخلات روان‌شناختی، سنجش شخصیت، دیدگاه‌های شناختی و سنجش هوش سؤالی طرح نشده بود، اما از جهت اهمیت باز هم امسال شاهد سؤالاتی از این مباحث بودیم. روانشناسی اجتماع نگر، روانشناسی عصب نگر، اختلالات نافذ رشد، اختلالات کم توجهی و اصول اخلاقی روانشناسی سایر سؤالات امسال را پوشش داده است. سؤالات اکثراً از کتاب روانشناسی بالینی مدرسان شریف فیرس طرح شده‌اند و تعداد قابل توجهی از سؤالات عیناً از متن کتاب داده شده است. گرچه این به معنای حفظی بودن سؤالات نیست، چون سؤالات ساده بوده و براساس دانش فرد قابل پاسخ‌گویی بودند.
اما سؤالاتی که نیاز به خواندن دقیق متن کتاب داشته باشند نیز طرح شده بود. توجه طراح به قسمت‌هایی از فصول مانند انتقادات و معضلات انتهای فصول بوده است که اکثراً مورد توجه دانشجویان و همچنین طراحان سال‌های گذشته نبوده است. با این همه به صورت کلی می‌توان گفت سؤالات رو به بهبود بوده است، چرا که حداقل می‌توان برای آن‌ها یک منبع مشخص را نام برد و پاسخ سؤالات را در آن یافت. کتاب روانشناسی بالینی فیرس که کتاب مدرسان نیز اکثراً تأکید بر آن دارد و مباحث آن را خلاصه کرده است، در اولویت اول مطالعه قرار می‌گیرد. ذکر این نکته اهمیت دارد که مباحثی که سال قبل از آن‌ها سؤال طرح شده اما امسال سؤالی نداشته‌اند مباحث مهمی هستند که نباید از آن‌ها غفلت کرد. این مباحث شامل دیدگاه‌های گشتالت درمانی و ادلر، اختلالات روان‌پریشی و درمان آن‌ها، اختلالات شخصیت و درمان آن‌ها، رویکرد روان‌پویشی و مراحل خواب می‌باشد. بنابراین مباحث مهم نه براساس یک سال خاص، بلکه براساس سال‌های اخیر مشخص می‌شود.
روانشناسی رشد
سؤالات روانشناسی رشد کنکور سال 93 نیز همانند سال‌های گذشته از دو منبع روانشناسی ژنتیک دکتر منصور و روانشناسی رشد لورا برک و همچنین كتاب روانشناسی رشد مدرسان شریف طرّاحی شده بودند (تنها یکی از سؤالات کنکور امسال برگرفته از نظریه‌های رشد کرین بود). نسبت سؤالات این سه منبع نیز تفاوت چندانی در این سال‌ها نداشته است. حدود 75 درصد از سؤالات برگرفته از کتاب دکتر منصور و باقی آن‌ها مربوط به کتاب لورا برک و مدرسان شریف بودند. سطح دشواری سؤالات نیز به طور کلّی با سال 92 هم‌سطح بود، با این تفاوت که در برخی مباحث سؤالات دشوارتری در کنکور سال 92 و در مباحث دیگر سؤالات سخت‌تری برای کنکور سال 93 طرح شده بودند.
پیاژه همچنان بیشترین تعداد سؤال را در درس روانشناسی رشد به خود اختصاص داده است. اما در توجه طراحان به دیگر سرفصل‌ها تغییراتی مشاهده می‌شود: کردارشناسان در کنکور 93 در مرکز توجه قرار داشتند و در عوض برخلاف سال‌های گذشته سؤالات کمی از نظریه‌پردازان روان‌پویشی طرح شده بود. برخی نظریه‌پردازان نیز که یا به اجمال در کتاب‌های روانشناسی رشد به آن‌ها اشاره شده است و یا طراحان سؤال کمتر به آن‌ها توجه داشته‌اند، امسال هر یک دست کم یک سؤال را به خود اختصاص داده بودند. از این میان می‌توان به نام‌های زیر اشاره کرد: مونته‌سوری، لئون‌تی‌یف، چامسکی، مارسیا و برونفن برنر. به بیان دیگر سؤالات کنکور سال 93 در مقایسه با سال قبل به شکل همگن‌تری بین مباحث گوناگون توزیع شده بودند.
روانشناسی عمومی
بر خلاف سال گذشته که تعداد سؤالات این درس به 15 سؤال کاهش یافته بود، امسال مجدداً در این درس از 20 سؤال استفاده شده است. تعداد بیشتر سؤالات سبب می‌شود طراحان امکان طراحی سؤال از بخش‌های بیشتری را در کنکور پیدا کنند. به همین دلیل در کنکور امسال سؤالات از 13 فصل کتاب طرح شده بودند، در حالی که سال گذشته سؤالات مربوط به 10 فصل کتاب می‌شدند. همچنین از فصل‌هایی که دانشجویان معمولاً کمتر به آن‌ها توجه می‌کنند، نظیر فصل تعامل اجتماعی و نفوذ اجتماعی نیز در این درس سؤال طرح شده است. همانند سال‌های قبل منبع اصلی این درس کتاب زمینه‌ی روانشناسی هیلگارد است و تقریباً تمامی سؤالات از این کتاب طرح شده‌اند، بنابراین دانشجویان می‌بایست تسلط کاملی به این کتاب داشته باشند و در این صورت می‌توانند به راحتی درصد بالایی در این درس کسب کنند. از مجموع 20 سؤال این درس، از فصول رشد روانی و یادگیری و شرطی‌سازی 3 سؤال، از فصول حافظه ، تفاوت‌های فردی و روانشناسی نابهنجاری 2 سؤال و از فصول مبانی زیست شناختی روانشناسی، ادراک، هوشیاری، انگیزه‌های بنیادی، تعامل اجتماعی و نفوذ اجتماعی، فشار روانی، سلامت و مقابله با فشار و فرایندهای حسی 1 سؤال طرح شده است. سؤالات سال 93 در مجموع نسبت به سال‌های گذشته دشوارتر می‌باشند، با این حال به دلیل محدودیت منابع این درس در صورت مطالعه‌ی کامل فصول، دانشجویان مشکلی در این درس نخواهند داشت.
روانشناسی مرضی و کودکان استثنایی
در کنکور امسال نیز همانند چند سال گذشته، بخش روانشناسی مرضی و کودکان استثنایی اهمیت بالایی دارد. از مجموعه‌ی سؤالات این درس 11 سؤال به بخش کودکان استثنایی و 9 سؤال به بخش روانشناسی مرضی اختصاص یافته است. بنابراین دانشجویان می‌بایست توجه ویژه‌ای به کودکان استثنایی داشته باشند. بنابراین همانند سال‌های گذشته بیشترین سؤال از فصل کودکان و نوجوانان عقب مانده‌ی ذهنی طرح شده است و پاسخ‌دهی به این سؤالات نیازمند مطالعه‌ی این فصل از کتاب‌های مختلف است و دانشجویان برای تسلط به این فصل نباید تنها به یک کتاب اکتفا کنند. از مجموع 20 سؤال این درس 6 سؤال از فصل کودکان و نوجوانان عقب مانده‌ی ذهنی، 3 سؤال از فصل اختلالات اضطرابی، 2 سؤال از فصل اختلالات یادگیری مطرح شده و از فصول ماهیت و تاریخچه‌ی نابهنجاری، رویکردهای روان پویشی و وجودی، اختلالات اختصاصی رشد، اختلالات خلقی، اختلالات ساختگی، اختلالات شخصیت، اختلالات فراگیر رشد، مبتلایان به اختلالات و نقایص حسی، اختلالات حرکتی و ناتوانی‌های بدنی، اختلالات یادگیری 1 سؤال مطرح شده است. اکثر سؤالات امسال از دو منبع خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک و روانشناسی کودکان و نوجوانان استثنایی میلانی فر مطرح شده‌اند. همچنین تعداد سؤالات تکراری از کنکورهای گذشته بسیار کم بوده و عموماً به قسمت‌هایی پرداخته شده است که دانشجویان کمتر به آن‌ها توجه می‌کنند، بنابراین بهتر است دانشجویان هیچ بخشی از کتاب را نادیده نگرفته و به تمامی قسمت‌های کتاب تسلط کافی داشته باشند. طبیعتاً با توجه به نحوه‌ی طراحی، سؤالات امسال نسبت به کنکورهای گذشته دشوارتر بوده است.
متون روانشناسی به زبان انگلیسی
سؤالات زبان تخصصی سال 93 چند تفاوت با سال 92 و قبل از آن دارد. در این آزمون 5 متن داده شده است که هر کدام شش سؤال را به خود اختصاص می‌دهد. می‌توان گفت دو متن آسان، دو متن متوسط و یک متن مشکل طرح شده است. ساختار سؤالات مانند قبل شامل درک مطلب، اشاره به عبارت، ضمیر و حرف ربط در متن، عنوان متن و دامنه لغات است. اما دو نوع سؤال که امسال برای اولین بار طرح شده است، در مورد ساختار متن است. یک نوع سؤال از دانشجو می‌خواهد که بر اساس متن حدس بزند پاراگراف قبل در مورد چه چیزی صحبت می‌کرده است و یک نوع سؤال ساختار کلی متن و همچنین هدف متن را سؤال می‌کند. در مورد موضوع متن‌ها هیچ موضوعی تکراری نبوده است و برخلاف پیش‌بینی‌ها از هیچ دیدگاه و نظریه‌ای متنی داده نشده است. اما باز هم می‌بینیم که از مبحث هوش متنی داده شده است که شاید نشانه اهمیت این مبحث باشد. دانشجویانی که از آزمون‌های آزمایشی مدرسان شریف بهره برده‌اند، قبلاً با انواع سؤالات و همچنین یک متن مربوط به هوش در آزمون ششم مدرسان شریف آشنا شده‌اند. متون به شکلی نبود که دانشجو بتواند با دانش قبلی به سؤالی پاسخ بدهد و حتماً باید متن خوانده می‌شد.
علم‌النفس از دیدگاه دانشمندان اسلامی
به نظر بسیاری از داوطلبان سؤالات علم‌النفس کنکور ارشد 93 نسبت به سال‌های گذشته دشوارتر به نظر می‌رسید. تفاوت مشهودی که در سؤالات امسال وجود داشت طرح سؤال از مباحثی که قبلاً کمتر مورد تأکید قرار گرفته، مانند شیخ اشراق بود. ولی با این حال نسبت به سال‌های گذشته پراکندگی سؤالات و نسبت تعداد سؤالات مربوط به هر فصل (شخصیت دکتر احمدی و علم‌النفس احدی و بنی جمالی) رعایت شده بود. اکثر سؤالات از دو منبع ذکر شده بودند. مانند سال 92 سؤالات مفهومی، استدلالی و ترکیبی طراحی شده بودند که داوطلبان با حفظ آرامش و اتکاء به قوه استدلال به راحتی می‌توانستند به آن‌ها پاسخ دهند. لازمه پاسخ‌گویی به سؤالات در این درس و اکثر دروس کنکور 93 نداشتن پیش فرض در ارتباط با سؤالات می‌باشد. داوطلبانی که با پیش فرض قبلی وارد جلسه امتحان می‌شوند، هنگامی که متوجه تفاوت سؤالات با آنچه می‌پنداشتند شده استرس بیشتری را تجربه می‌کنند و توانایی استدلال خود را از دست می‌دهند. شاید یکی از دلایل سخت تلقی شدن سؤالات علم‌النفس همین موضوع بوده است. آنچه که داوطلبان کنکور 93 باید مد نظر داشته باشند، توجه به تمامی مباحث (نه آنچه در کنکورهای قبل آمده باشد) است. لازمه پاسخ‌گویی به سؤالات کنکور امسال در گرو یادگیری مفهومی نظریات شیخ اشراق، ملاصدرا و بوعلی سینا بود. در ضمن معانی عقل، نفس و قلب در قرآن و دیدگاه شهید مطهری مد نظر بود.
روانشناسی فیزیولوژیك، انگیزش و هیجان
درس فیزیولوژیك، انگیزش و هیجان جزء دروس بسیار تأثیرگذار در کنکور رشته‌ی روانشناسی به شمار می‌آید و نقش تعیین کننده‌ای در رتبه‌ی شرکت‌کنندگان دارد. علی‌رغم محدودیت منابع مربوط به این درس، اکثر شرکت‌کنندگان در این درس با مشکلات بسیاری مواجه هستند. در کنکور امسال نیز همانند سال‌های گذشته منابع اصلی سؤالات این درس کتاب‌های روانشناسی فیزیولوژیک، انگیزش و هیجان دکتر خداپناهی هستند. با این حال برخلاف سال‌های گذشته که بخش قابل توجهی از سؤالات، تکراری از کنکورهای قبلی بودند، امسال تقریباً تمامی سؤالات جدید بوده و حتی از مباحثی که کمتر به آن‌ها توجه می‌شده است طرح شده‌اند. به همین دلیل انتظار می‌رود تا درصدهای داوطلبان امسال نسبت به سال‌های قبل کاهش یابد. با توجه به تغییر قابل‌توجه در نحوه‌ی طراحی سؤال، ضروری است دانشجویان علاوه بر مطالعه‌ی کتاب‌های کنکوری، حتماً دو کتاب مرجع روانشناسی فیزیولوژیک، انگیزش و هیجان را نیز مطالعه کنند. در این درس از فصل‌های سیناپس‌های تحریکی و بازداری، ساخت دستگاه عصبی، انگیزش، نظریه‌ی روان تحلیل‌گری و نظریه‌های بالینی هیجان 2 سؤال و از فصول ساختار و کنش سلول‌های دستگاه عصبی، دستگاه دیداری، مکانیزم دقت، توجه و هوشیاری، چرخه‌های زیستی و مکانیزم خواب، بیماری‌های روانی و مغز، اساس فیزیولوژیکی انگیزش، نظریه‌ی اسنادی، نظریه‌ی انسان‌نگری، نظریه‌های اختصاصی هیجان و مبانی فیزیولوژیکی هیجان 1 سؤال طرح شده است. همان‌طور که مشاهده می‌کنید تعداد سؤالات این درس از 15 سؤال به 20 سؤال افزایش یافته است.
