نظریه‌های مشاوره و روان درمانی
تعداد سؤالات این درس در آزمون كارشناسی ارشد سراسری سال 93 (بهمن 92) همانند سال گذشته (92) 20 سؤال است. در آزمون كارشناسی ارشد سال 93 (بهمن 92) در درس نظریه‌های مشاوره و روان درمانی بیشترین حجم سؤالات آزمون مربوط به فصل درمان گشتالتی می‌باشد. پراکندگی سؤالات در بین فصول مختلف تقریباً مشابه سؤالات آزمون 92 است و در عین حال ضریب سختی سؤالات 93 بالاتر می‌باشد. در مقایسه کنکور 92 و 93 نظریه روانشناسی فردی آدلر یکی از فصولی است که نسبت به بقیه فصول میزان اهمیت خود را در کنکور حفظ کرده است و فصل روانکاوی فروید بر خلاف سال 92 (و سال‌های گذشته)که دارای سؤالات متعددی بود امسال تنها یک سؤال را به خود اختصاص داده است. در کنکور 92 و 93 سهم مطالب حفظی بیشتر از مطالب مفهومی است .
علیرغم استفاده از چند کتاب در طراحی سؤالات، بیشترین سهم را کتاب نظریه‌های شفیع آبادی به خود اختصاص داده بود. با توجه به اینکه تقریباً همه سؤالات تک بعدی هستند یعنی فقط یک نظریه را مورد سؤال قرار می‌دهند و دیدی فراتحلیلی ندارند پاسخ به آنها آسان به نظر می‌رسد.
روش‌ها و فنون مشاوره و راهنمایی
در درس روش‌ها و فنون مشاوره و راهنمایی پراکندگی سؤالات در آزمون 93 (بهمن 92) به مراتب بیشتر از آزمون‌های سال‌های گذشته است و مباحث بیشتری مورد سؤال بوده است. در آزمون 93 (بهمن 92) بیشتر سؤالات مفهومی بوده و بر مهارت‌های پیشرفته در مشاوره و روان درمانی تأکید شده است. گرایش طراحان به منابع جدید در هر دو آزمون سال‌های 92 و 93 کاملاًمشهود است و بیشتر از مواردی سؤال طرح می‌شود که توانایی‌های داوطلبان در کاربرد فنون و روش‌های مشاوره را بسنجد و کمتر بر حفظ کردن مفاهیم ساده و مقدماتی تأکید شده است. در آزمون سال 93 سؤالات مربوط به موارد خاص در فرایند مشاوره بیشتر از آزمون 92 است که نشان دهنده این مسئله است که طراحان در طرح سؤالات بیشتر به مواردی می‌پردازند که در جامعه امروزی برای داوطلبان قابل لمس است و داوطلبان باید توانایی استدلال بالایی برای تشخیص استفاده از فنون مختلف مشاوره و روان درمانی داشته باشند.
سؤالات آزمون 93 در مقایسه با آزمون 92 مفاهیم جزئی‌تری را مورد سؤال قرار داده است و پاسخ‌ها بسیار نزدیک به هم طراحی شده‌اند که داوطلب باید تمرکز بالاتری برای پاسخگویی داشته باشد. در کل لازم به ذکر است که سؤالات مربوط به سر فصل‌های مبانی مشاوره و فنون مشاوره بسیار با هم تداخل دارند و نمی‌توان آنها را از هم تفکیک کرد بنابراین لازم است که داوطلبان منابع مربوط به هر دو سر فصل را کامل مطالعه کرده و بر منابع جدید تأکید بیشتری داشته باشند.
مبانی مشاوره و راهنمایی
در سؤالات آزمون كارشناسی ارشد سراسری (بهمن 92) سال 93 بیشتر تأكید بر سؤالات مفهومی بوده است و نسبت با سنوات گذشته سؤالات حفظی بسیار کمتری مطرح شده است. در کنکور 93 (بهمن 92) گرایش به سمت نظریه‌های مشاوره از جمله نظریه‌های مشاوره شغلی و خانواده بسیار به چشم می‌خورد. و نکته قابل توجه که باعث غافل‌گیری بسیاری از داوطلبان بوده است طرح سؤال از نظریه‌های شغلی است که در سال 92 و سال‌های قبل هیچ سوالی از این بخش طرح نشده است. همچنین طرح سؤال از نظریه‌های روان درمانی در آزمون 93 بیشتر از آزمون‌های گذشته بوده است که می‌تواند نشان دهنده مفهومی‌تر شدن هر ساله آزمون کارشناسی ارشد باشد چون در سال‌های گذشته بیشتر بر حفظیات تأکید داشته است و مفهومی تر شدن سؤالات را می‌توان از پاسخ‌های نزدیک به هم استنباط کرد.
مباحث مورد سؤال در آزمون 93 نسبت به آزمون سال 92 از پراکندگی کمتری برخوردار بود که این امر مقایسه درجه دشواری سؤالات مربوط به هر مبحث را به راحتی میسر نمی‌کند. با این وجود درجه دشواری سؤالات کنکور 93 (بهمن 92) نه تنها از سال 92 بلکه از سنوات گذشته نیز بالاتربود. نکته قابل ملاحظه در سؤالات سال 93 این مورد است که از بخش الگوهای راهنمایی که هر سال در کنکور تعدادی از سؤالات را به خود اختصاص می‌دهد، تستی طرح نشده است. در آخر به داوطلبان آزمون رشته علوم تربیتی با گرایش مشاوره پیشنهاد می‌شود که مباحث را مفهومی‌تر و ریشه‌ای‌تر مطالعه کرده و در این درس، منابع جدیدتر و کامل‌تری را مطالعه کنند.
آموزش و پرورش کودکان استثنایی
سؤالات آزمون كارشناسی ارشد در این درس سال 93 آسان‌تر از سال 92 بودند. برای موفقیت در این درس داوطلب باید اطلاعات كافی از درس روان شناسی کودکان استثنایی داشته باشد؛ چه اینکه در سؤالات امسال چهار سؤال از مبحث نشانه شناسی اختلالات نافذ رشد یعنی اوتیسم، آسپرگر و رت آمده است. داوطلب باید به انواع مداخله‌های روانی اجتماعی (مانند مداخله زودرس) و اهداف سطوح مختلف پیشگیری (اولیه، ثانویه و ثالثیه) در آموزش و توانبخشی کودکان استثنایی آشنایی داشته باشد؛ زیرا بیشتر سؤالات حول این مباحث می آیند. دو مبحثی که در سال 93 از آن سؤال داده شده درباره تیز هوشی و اصول روش پژوهش در روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی بوده است. در بحث تیزهوشی همیشه یک سؤال از پژوهش معروف ترمن درباره مقایسه کودکان عادی و استثنایی از لحاظ ویژگی‌های شخصیتی، شناختی و شیوع اختلالات رفتاری و هیجانی مثل خودکشی و افسردگی خواهد بود.
ممکن است در سال های آینده از روی سایر جنبه‌های تیزهوشی مانند رابطه تیزهوشی با خلاقیت، رابطه تیزهوشی با خرد، جنبه‌های فیزیولوژیکی تیزهوشی سؤال‌های جدیدی مطرح شود و خواننده باید در مباحث مرتبط با عقب ماندگی ذهنی و اختلالات مبحث تیزهوشی را از سایر مباحث بیشتر مورد توجه قرار دهد. سؤالات انحرافی و نامرتبط مثل آگاهی از دامنه صوت گفتار در هر دو سال 92 و 93 (بهمن 92) تکرار شده است ، داوطلب باید به این جزئیات ریز هم توجه داشته باشد.( هر چند این سؤال شاید با موضوع اموزش چندان مرتبط نباشد!).
نارسایی یادگیری غیر کلامی یکی از مباحثی است که در کتاب‌های رفرنس کمتر به آن پرداخته شده است توصیه می شود برای این درس و درس روان شناسی کودکان استثنایی، کتاب‌های مرتبط با روان شناسی مرضی کودک و نوجوان هم مطالعه شود. همین طور یکی از اختلالاتی که در کنکور 93 از آن غفلت شده است اختلال نارسانی توجه/ بیش فعالی است که احتمال اینکه سال آینده 94 از آن سؤال مطرح شود بسیار بالاست!
کاربرد آزمون‌ها
در آزمون كارشناسی ارشد سراسری سال 93 (بهمن 92)، سؤالات نسبت به آزمون 92 روایی محتوایی بیشتری داشتند. مباحث مربوط به هوش و شخصیت که همواره از مباحث مهم کاربرد آزمون‌ها می‌باشد در آزمون 93 نیز مورد توجه طراحان سؤال قرار گرفت. و حدود 7 سؤال از این دو مبحث طراحی شده بود. نکته جالب اینکه از آزمون وکسلر در دو سال اخیر سؤالی مطرح نمی‌شود و یا نهایتاً یک سؤال طرح می‌شود. سایر مباحث از قبیل روایی و پایایی، آزمون‌های فرافکن و مفاهیم کلی آزمون‌ها نیز در آزمون 93 (بهمن 92) مورد توجه طراحان قرار گرفت. به نظر می‌رسد که بین آزمون سال 93 (بهمن 92) و سال 92 از نظر مفهومی بودن تغییر چندانی ایجاد نشده بود.
آمار و روش تحقیق
در آزمون كارشناسی ارشد سال 93 (بهمن 92) در درس آمار و روش تحقیق بیشترین حجم سؤالات آزمون به مبحث روش تحقیق اختصاص داشت. در حوزه آمار و مفاهیم آماری حدود 4 سؤال وجود داشت، این سؤالات محاسبه‌ای نبودند و نیاز به درک مفاهیم مفروضه های آماری داشتند. اکثر سؤالات مفهومی بودند و دانشجویی که صرفاً به حفظ طوطی وار مطالب پرداخته بود یقیناً قادر به پاسخگویی مناسب این سؤالات نبود. سؤالات سال 93 (بهمن 92) نسبت به سؤالات سال پیش استاندارد‌تر و با کیفیت‌تر به نظر می‌رسیدند. از فصول متغیر و طرح‌های آزمایشی سؤالات بیشتری ارائه گردید. اما با یقین می‌توان گفت که طراحان سؤال سعی کردند که از تمام بخش‌های مهم روش تحقیق سؤال طرح نموده و معطوف به فصل خاصی نبودند. اما در مقایسه با آزمون سال قبل (92) مباحثی مثل مفاهیم، مطالعه موردی، روایی آزمون، آمار توصیفی و واریانس از آزمون حذف شده بود.
روانشناسی رشد
در آزمون کارشناسی ارشد 93 (بهمن 92) در درس روانشناسی رشد بیشترین حجم سؤالات به صورت حفظی مطرح شده است. سؤالات آزمون 92 در زمینه موضوعات اساسی رشد و روان تحلیل گری دشوارتر از سؤالات آزمون 93 می باشد. اما بقیه سؤالات از نظر سطح دشواری در سطح یکسانی می باشند. بیشترین حجم سؤالات آزمون 93 از کتب روانشناسی ژنتیک و روانشناسی لورا برک مطرح شده بود که با مطالعه دقیق و کامل مباحث، تمامی سؤالات قابل پاسخ گویی بودند. در مورد پراكندگی مباحث سؤالات می‌توان گفت كه تقریباً همانند سال گذشته درصد قابل توجهی از سؤالات از مباحث نظریه‌های شناختی و بافتی بوده و با در نظر گرفتن مبحث نظریه‌های نمو یافتگی بیش از 10 سؤال تنها از این 3 مبحث طرح شده بودند كه این نمایانگر اهمیت این مباحث و مطالعه داوطلبان خواهد بود. مابقی سؤالات نیز بین سایر مباحث پراكنده بود كه شایان ذكر است از مبحث نظریه‌های بازی كه سال قبل سؤالی دیده نمی‌شد یك سؤال طرح شده بود.
عدم توجه طراحان به مباحثی چون اواسط كودكی، بزرگسالی و میانسالی و پیری، پایان زندگی و داغدیدگی، مهم بوده و امكان طرح سؤالات از این مباحث را در سال‌های آتی بیشتر كرده است. در مجموع و با در نظر گرفتن سؤالات مفهومی مطرح در سال 93 می‌توان گفت سؤالات با كنكور 92 از نظر سطح دشواری نسبتاً مطابقت دارد.
روان شناسی کودکان استثنایی
با اینکه سؤالات آزمون كارشناسی ارشد 93 (بهمن 92) درس روانشناسی كودكان استثنایی راحت‌تر از آزمون سال 92 بود اما حجم سؤالات از برخی بخش‌ها مثل روان شناسی افراد نابینا بیشتر شده است. برای موفقیت در این درس داوطلب باید به نکات زیر توجه داشته باشد: اولاً نشانه‌های اختلالات کروموزومی و هورمونی که با عقب ماندگی ذهنی همراهند را به دقت بداند، دوماً: به نشانه شناسی سایر اختلال‌های دوران کودکی و نوجوانی براساس سیستم تشخیصی DSM مسلط باشد سوماً: از اصول روش‌های تشخیص عقب ماندگی ذهنی پیش از تولد و سایر روش‌های تشخیص افراد با اختلالات استثنایی آگاهی داشته باشد مثلاً برای تشخیص کم شنوایی باید از چه روش‌هایی استفاده کرد. رابعاً: با اصول کلی روش‌های توانبخشی و آموزش کودکان استثنایی آشنا باشد خامساً با علت شناسی اختلال‌های دوران کودکی و نوجوانی آشنا باشد.
سؤالات آزمون 93 (بهمن 92) نشان می‌دهد داوطلبان می‌بایست حتی‌المقدور منابع موجود را به دقت مطالعه كرده و از منابع دیگری مانند روان شناسی مرضی تحولی که به صورت جامع به اختلال‌های دوران کودکی و نوجوانی می‌پردازند نیز استفاده كنند. مبحث اختلال‌های زبان و گفتار به ویژه نشانه‌های اختلال‌های دیزارتری (اختلال تولید کلام با نقایص عصب شناختی) و آپراکسی جزو مسایلی است که ممکن است در سال‌های آینده بیشتر مورد توجه طراحان قرار بگیرد. توجه به درصد تفاوت شیوع یک اختلال رشدی دوران کودکی و نوجوانی در دختران و پسران و همچنین ارتباط آن با متغیرهای جمعیت شناختی ممکن است جزو سؤالاتی باشد که نیاز به مرور چند باره مطالب دارد و در کنکور 93 هم یک سؤال از این بخش داده شد.
روانشناسی شخصیت
در طراحی سؤالات آزمون سراسری سال 93 (بهمن 92) درس روانشناسی شخصیت، از نظر تعداد سؤالات تغییر چندانی با سال آزمون سال (92) نداشته و همچنان این درس با 20 سوال در آزمون گنجانده شده است . پراکندگی سؤالات در کنکور 92 بیشتر است ولی در کنکور 93 پراکندگی کمتری دیده می‌شود؛ به صورتی که از بعضی فصول اصلا سؤال طرح نشده و در مقابل از بعضی فصول سؤالات زیادتری مطرح شده است. سؤالات کنکور 93 از ضریب سختی بیشتری برخوردارند با توجه به معطوف شدن توجه طراحان به تعریف اختلالات روانی از آزمودنی ها انتظار می‌رود در کنکور سال های آتی با انواع اختلالات، تعریف آنها و علائم آنها آشنایی کامل داشته باشند.با توجه به متمرکز شدن سؤالات در برخی فصول خاص، مسلماً سطح دشواری سؤالات بالاتر می‌رود از این رو آزمودنی ها باید مطالب را به گونه‌ای مطالعه کنند که گویی هر فصل تنها فصلی است که در کنکور از آن سؤال طرح می‌شود، یعنی هم کیفیت مطالعه و هم کمیت مطالعه در این درس باید افزایش یابد.
روان شناسی سنجش و اندازه گیری
درجه دشواری سوال های کنکور سال 92 و 93 تقریباً به یک اندازه بود و برای پاسخگویی سؤالات خواندن چندین منبع ضروری بوده است. منابع کمک درسی انتشارات مدرسان شریف در کنار کتاب‌های سنجش و اندازه گیری مرحوم دکتر هومن، کتاب اصول روانسنجی دکتر دلاور می‌تواند علاوه بر خواندن منبع اصلی این درس که از کتاب دکتر سیف است به پاسخ گویی بهتر سؤالات کمک کند. سؤالات بیشتر مفهومی است. مبحث روایی ، پایایی، انواع ضرایب پایایی ، ارتباط ضرایب با پایایی با ویژگی‌های سؤال ها مثل درجه دشواری و درجه دقت همچنان در صدر سؤال ها هستند. توصیه می‌شود داوطلبان سال‌های آینده حتماً بعد از خواندن مطالب هر بخش تعداد زیادی مسأله روانسنجی در تست‌های مختلف بزنند تا یادگیری مفهومی شود و شیوه حل مساله را یاد بگیرند. در بسیاری از موارد داوطلب فرمول سؤال را می‌داند اما بی دقتی ناشی از عدم حل مسأله‌های مشابه باعث می‌شود نتواند جواب درست سؤال ها را پیدا کند.
در آزمون 93 (بهمن 92) سؤالات جدیدی درباره انتخاب نوع آزمون و ارزشیابی با توجه به هدف آزمون طراحی شده است، به همین خاطر داوطلب باید به موارد کاربرد و تفاوت‌های انواع روش‌های ارزیابی و آزمون بیشتر توجه داشته باشد. همچنین توجه به نمودارهای کتاب‌های منبع برای فهم مفاهیمی که مطرح می‌شود دارای اهمیت است در سؤالات آزمون 93 سه سؤال درباره نمودارها طراحی شده بود.
روان شناسی عمومی
با اینکه درجه دشواری سؤالات آزمون 93 (بهمن 92) از سال 92 کمتر بود اما مقایسه نشان می‌دهد حوزه‌هایی مانند روان شناسی فیزیولوژیک شامل انواع انتقال دهنده‌های عصبی و ارتباط آنها با عملکرد‌های روانی، عملکرد نورون و وظایف بخش‌های مختلف مغز مثل کنکورهای گذشته در اولویت طراحان سؤال بوده است. یکی دیگر از حوزه‌هایی که در کنکورهای سال‌های اخیر بیشتر مورد توجه طراحان سؤالات بوده است مبحث احساس و ادراک است. معمولاً بیشتر داوطلبان به دلیل دشواری و غامض بودن مباحث از این فصل‌ها سرسری می‌گذرند، اما برای پاسخ گویی به سؤال‌های آزمون 93 و احتمالاً سال‌های آینده این بخش بیشتر مورد توجه طراحان سوال خواهد بود. دیگر زمان طراحی سؤال‌های کلی و کلیشه‌ای از نظریه فروید و یونگ گذشته و حتی تنها سؤال روانشناسی شخصیت از آیزنک بوده است. به نظر می‌رسد مبحث صفات شخصیت (trait) در سال‌های آینده بیشتر مورد توجه طراحان قرار بگیرد.
توصیه می‌شود داوطلبان برای سال آینده 94 (بهمن 93) برای بحث روان شناسی یادگیری مطالب را با دقت بیشتر مطالعه كنند چون سؤال‌های این بخش با دشواری بیشتری طراحی می‌شود مثلاً در آزمون 93 (بهمن 92) سؤال یادگیری درباره بنیان و مکانیسم زیر بنایی شرطی سازی بود که در کتاب‌های هیلگارد به آن اشاره نشده اما در کتاب‌های روان شناسی یادگیری به آن پرداخته شده است. اگر چه سؤالات آزمون 93 آسان‌تر بوده اما توصیه می‌شود داوطلبان سال آینده، 94 (بهمن 93) باید با دیدگاه مفهومی‌تر و از منابع بیشتری به جز کتاب هیلگارد استفاده کنند.
